Τι είναι η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος;

Η λιθίαση του ουροποιητικού αφορά τις πέτρες που μπορεί να ανευρίσκονται στα νεφρά (νεφρολιθίαση), στους ουρητήρες (συνδέουν τα νεφρά με την ουροδόχο κύστη), την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Ο σχηματισμός τους οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων που μπορεί να συνδέονται με διαταραχές του μεταβολισμού, ανατομικές παραλλαγές και πολύ συχνά με τον τρόπο ζωής.

Πόσο συχνή είναι;

Η λιθίαση είναι πολύ συχνή πάθηση και αφορά περίπου το 11% του γενικού πληθυσμού, ενώ 1 στους 8 ανθρώπους θα εμφανίσει τουλάχιστον 1 επεισόδιο λιθίασης, και πάνω από το 70% των ασθενών θα υποβληθούν σε κάποιας μορφής λιθοτριψία κατά τη διάρκεια της ζωής του. 

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα εκδηλώνονται όταν ο λίθος προκαλέσει απόφραξη σε κάποιο σημείο του ουροποιητικού συστήματος. Το συχνότερο σύμπτωμα είναι ο κολικός του νεφρού, μία εξαιρετικά επώδυνη κατάσταση που μπορεί να συνοδεύεται με ναυτία και τάση προς έμετο. Επίσης, μπορεί να εκδηλωθεί με αιματουρία (μικροσκοπική ή μακροσκοπική), συχνουρία και αντανάκλαση του άλγους στα έξω γεννητικά όργανα. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη του νεφρού ή νεφρική ανεπάρκεια, μια κατάσταση απειλητική για τη ζωή εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα με την τοποθέτηση ουρητηρικών stents (pigtail) ή νεφροστομίας για την παροχέτευση των ούρων. 

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Το υπερηχογράφημα νεφρών και ουροδόχου κύστης είναι η απεικονιστική μέθοδος πρώτης γραμμής. Ο υπέρηχος μπορεί να αναδείξει πιθανές πέτρες στα νεφρά και στην αρχική μοίρα των ουρητήρων, αλλά και να διαπιστώσει τυχόν υδρονέφρωση (διάταση του πυελοκαλυκικού συστήματος), χωρίς όμως να μπορεί να ανιχνεύσει τυχόν πέτρες που βρίσκονται στους ουρητήρες, διότι δεν απεικονίζονται υπερηχογραφικά. 

Ωστόσο, η αξονική τομογραφία κοιλίας αποτελεί την πιο ακριβή απεικονιστική μέθοδο για τη διάγνωση της ουρολιθίασης σε ποσοστό που ξεπερνάει το 95%. Άλλες απεικονιστικές μέθοδοι όπως η ακτινογραφία ΝΟΚ (νεφρών-ουρητήρων-κύστης) έχουν μικρότερη διαγνωστική αξία και χρησιμοποιούνται συνήθως για την παρακολούθηση των ασθενών. 

Ποια είναι η θεραπεία;

Γενικά η αντιμετώπιση της λιθίασης έχει βελτιωθεί και συνεχίζει να βελτιώνεται προς όφελος του ασθενούς με κύριο αρωγό την εξέλιξη της τεχνολογίας. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν την συντηρητική αντιμετώπιση και τις ελάχιστα χειρουργικές μεθόδους.

Η συντηρητική αντιμετώπιση αφορά την άμεση ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο και την αυτόματη απομάκρυνση του λίθου από το ουροποιητικό σύστημα με την χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που καθορίζουν την επιλογή της αναμονής είναι το μέγεθος και η θέση του λίθου. 

Ελάχιστα χειρουργικές μέθοδοι:

Εξωσωματική λιθοτριψία (ESWL) – είναι μια σύντομη, μη επεμβατική μέθοδος που δεν χρήζει αναισθησία και  πραγματοποιείται με μηχάνημα που μπορεί να σπάσει τους λίθους απ’ έξω από το σώμα με την χρήση εστιασμένων κρουστικών κυμάτων. Διενεργείται συνήθως σε μια συνεδρία (διάρκεια 20-45 λεπτά) και οι ασθενείς είναι σε θέση να αποχωρήσουν άμεσα από την κλινική. 

Ουρητηροσκοπική λιθοτριψία (URS) – είναι μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδος που χρήζει αναισθησίας (επισκληρίδιο ή γενική αναισθησία) και αναλόγως του περιστατικού, ο ασθενής μπορεί να εξέλθει ακόμα και την ίδια μέρα από την κλινική. Η επέμβαση γίνεται με ειδικά εργαλεία που εισάγονται μέσω της ουρήθρας (χωρίς χειρουργικές τομές) στο ουροποιητικό σύστημα και με την χρήση laser κατακερματίζεται ο λίθος. 

Διαδερμική νεφρολιθοτριψία (PCNL) – αποτελεί την ελάχιστα χειρουργική μέθοδο για μεγαλύτερους λίθους του νεφρού. Διενεργείται υπό γενική αναισθησία και αφού παρακεντηθεί από την πλάτη ο νεφρός, τοποθετούνται ειδικά εργαλεία στον νεφρό και με την χρήση laser θρυμματίζεται ο λίθος. Η νοσηλεία συνήθως διαρκεί μερικές ημέρες. 

Θα χρειαστεί παρακολούθηση μετά την αρχική θεραπεία;

Η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος αποτελεί μία νόσο με συχνές υποτροπές. Σύμφωνα με μελέτες ο κίνδυνος σχηματισμού νέου λίθου ένα χρόνο μετά το αρχικό επεισόδιο αγγίζει το 50% στην επόμενη 5ετία και φτάνει έως 75% στη 10ετία. Επομένως είναι απαραίτητη η χημική ανάλυση της σύστασης του λίθου και ο πλήρης μεταβολικός έλεγχος καθώς και η παρακολούθηση των ασθενών μετά την οριστική θεραπεία. Οι ασθενείς που διαγιγνώσκονται με μεταβολικά προβλήματα που οδηγούν σε συχνές  υποτροπές, συνήθως λαμβάνουν κάποια φαρμακευτική αγωγή και πρέπει να επανεκτιμώνται σε τακτικά χρονικά διαστήματα.