Τι είναι ο προστάτης;

Ο προστάτης είναι ένας αδένας ο οποίος έχει το μέγεθος και το σχήμα ενός κάστανου. Μαζί με τους όρχεις και τις σπερματοδόχους κύστες συνεισφέρει στην παραγωγή του σπέρματος. 

Πόσο συχνή είναι η νόσος;

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άντρες και η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από καρκίνο (μετά τον καρκίνο του πνεύμονα) στους άντρες.

Ποια είναι η αιτία εμφάνισης της νόσου;

Όπως και στους περισσότερους καρκίνους, οι ακριβείς αιτίες που τον προκαλούν δεν έχουν αποσαφηνιστεί. Ωστόσο, συγκεκριμένοι παράγοντες έχουν συσχετιστεί με την αυξημένη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Οι σημαντικότεροι από αυτούς είναι:

• Ηλικία: Συνήθως στην Ευρώπη, ο καρκίνος του προστάτη διαγιγνώσκεται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Παρόλα αυτά, άνδρες μικρότερης ηλικίας μπορούν επίσης να διαγνωστούν με την νόσο.
• Εθνικότητα: Άνδρες Αφροαμερικανικής καταγωγής έχουν διπλάσια πιθανότητα να διαγνωστούν με την νόσο σε σχέση με λευκούς άνδρες.
• Οικογενειακό ιστορικό: Η επίπτωση της νόσου διπλασιάζεται όταν υπάρχει ένας συγγενής πρώτου βαθμού στην οικογένειά (πατέρα, αδερφό, υιό) και πενταπλασιάζεται όταν υπάρχουν τρεις με την εμφάνιση της νόσου.
• Διατροφή: Η κατανάλωση κόκκινου κρέατος παρουσιάζει την ισχυρότερη συσχέτιση με τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;

Στα πρώιμα στάδια, ο καρκίνος του προστάτη συνήθως δεν δίνει απολύτως κανένα σύμπτωμα. Γι αυτό καθίσταται επιτακτική η ανάγκη ετήσιου προληπτικού ελέγχου, ενός ελέγχου δηλαδή που θα μπορέσει να εντοπίσει την νόσο, χωρίς αυτή ακόμη να προκαλεί κάποιο σύμπτωμα. Σε πιο προχωρημένα στάδια η νόσος μπορεί να δώσει συμπτώματα όπως:

• Δυσκολία στην ούρηση.
• Αίμα στα ούρα ή το σπέρμα.
• Πόνο στα οστά (ιδίως στη μέση).
• Απώλεια βάρους και κόπωση.
• Ακράτεια ούρων (απώλεια ούρων χωρίς τη θέληση του ατόμου).
• Στυτική δυσλειτουργία (προβλήματα στην επίτευξη και τη διατήρηση της στύσης).

Ωστόσο, τέτοια συμπτώματα μπορούν να οφείλονται σε πολλές άλλες αιτίες, όχι απαραίτητα κακοήθεις. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η εμφάνιση ενός ή συνδυασμού αυτών των συμπτωμάτων, οφείλουν να κινητοποιήσουν άμεσα τον ασθενή στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας.

Πως γίνεται η διάγνωση της νόσου;

Σε άτομα χωρίς παράγοντες κινδύνου η διάγνωση γίνεται πρώιμα και ξεκινά από την ηλικία των 50 ετών με την μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα σε συνδυασμό με την δακτυλική εξέταση του προστάτη. Στα άτομα με παράγοντες κινδύνου (όπως Αφροαμερικανική καταγωγή, συγγενής πρώτου βαθμού με καρκίνο του προστάτη κ.τ.λ.) προτείνεται η έναρξη του ελέγχου στην ηλικία των 45 ετών.

Το PSA είναι ένα ένζυμο που παράγεται από τον προστάτη αδένα, συμβάλλοντας στη ρευστοποίηση του σπέρματος. Αυτό το ένζυμο, όταν ανευρεθεί αυξημένο στο αίμα, μπορεί να κατευθύνει τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. Ωστόσο, μια αυξημένη τιμή PSA μπορεί να οφείλεται και σε άλλες παθήσεις, όπως την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, μία ουρολοίμωξη ή και σε φλεγμονή του προστάτη αδένα (προστατίτιδα). Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια τιμή PSA που να διαχωρίζει το φυσιολογικό από το παθολογικό. Έτσι, αν και συνήθως τιμές PSA μικρότερες από 4 ng/ml θεωρούνται φυσιολογικές, οι τιμές αυτές είναι ενδεικτικές και δεν αποκλείουν τον καρκίνο. Αυτός είναι κι ο λόγος, που οι ασθενείς θα πρέπει να υποβάλλονται σε περεταίρω εξετάσεις όπως είναι η δακτυλική εξέταση του προστάτη ή ακόμη και σε πολυπαραμετρική μαγνητική προστάτη (mpMRI) το αποτέλεσμα της οποίας θα υποδείξει την ανάγκη βιοψίας ή όχι.

Η βιοψία του προστάτη είναι η μόνη εξέταση που μπορεί να τεκμηριώσει τη διάγνωση του καρκίνου. Η πιο συχνή μέθοδος είναι η διορθική βιοψία, κατευθυνόμενη με υπέρηχο. Εκτελείται από τον Ουρολόγο με τοπική αναισθησία και επιτυγχάνει την λήψη πολλαπλών ιστοτεμαχίων από τον προστάτη. Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα να λάβουμε δείγματα από τις ύποπτες περιοχές του προστάτη με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια με την χρήση της fusion βιοψίας προστάτη. 

Ποια είναι η θεραπεία της νόσου;

Οι ενδεδειγμένες μορφές θεραπείας για τον εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη είναι:

• Ενεργός παρακολούθηση 
• Ριζική θεραπεία (Χειρουργική ή Ακτινοθεραπεία)

Η ενεργός παρακολούθηση δεν είναι θεραπεία αλλά ουσιαστικά αποτελεί αναβολή της ριζικής θεραπευτικής επιλογής για μεταγενέστερο χρόνο. Ο ασθενής βρίσκεται σε μία συνεχή παρακολούθηση. Αυτή περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενες μετρήσεις του PSA και βιοψίες προστάτη σε τακτά χρονικά διαστήματα. Η επιλογή αυτή αξιολογείται με βάση τα χαρακτηριστικά ευρήματα της βιοψίας. 

Εάν ο καρκίνος είναι εντοπισμένος στον αδένα, η ίαση μπορεί να επιτευχθεί με την ριζική προστατεκτομή, όπου αφαιρείται ολόκληρος ο προστάτης, οι σπερματοδόχες κύστεις και ενώνεται η ουρήθρα με την ουροδόχο κύστη. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητο να γίνει και πυελική λεμφαδενεκτομή. Η ριζική προστατεκτομή μπορεί να γίνει σήμερα είτε ανοικτά (με τομή) είτε ενδοσκοπικά (λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά). Το ογκολογικό αποτέλεσμα είναι ίδιο, αλλά οι ενδοσκοπικές μέθοδοι υπερτερούν λόγω μικρότερης νοσηλείας και μετεγχειρητικού πόνου.

Η ριζική ακτινοβολία στοχεύει στην καταστροφή των κυττάρων του προστάτη και διακρίνεται στην εξωτερική ακτινοθεραπεία και τη βραχυθεραπεία (εμφύτευση ραδιενεργών σποριδίων στον προστάτη). Η ακτινοθεραπεία συνήθως συνδυάζεται και με ορμονοθεραπεία. 

Στους ασθενείς με μεταστατική νόσο στα οστά, στους λεμφαδένες ή σε συμπαγή όργανα η κυρίαρχη θεραπεία είναι η ορμονοθεραπεία με φάρμακα πρώτης και δεύτερης γραμμής ή η χημειοθεραπεία.